عباس خراسانی (مدرس دانشگاه علامه طباطبائی)
غریزه جنسی یکی از غرایزی است که خدای متعال در انسان قرار داده است. این غریزه، عطیهای الهی و امری طبیعی و فطری است. قرآن کریم گرایش زن و مرد به یکدیگر را اقتضای ساختار آدمی و نخستین کالای زیبا و آراسته دنیوی شمرده است؛ «برای مردمان، علاقه به خواستنیهای گوناگون مثل علاقه به زنان و... آراسته شده است.» (سوره آلعمران، آیه ۱۴)
در این آیه، واژه شهوت به کار رفته است و چون این واژه بهمعنای خواسته شدید است، میتوان گفت، علاقه به زن و فرزند شدید است.
شهید مطهری درباره غریزه جنسی میگوید: «بههرحال از نظر اسلام علاقه جنسى نهتنها با معنویت و روحانیت منافات ندارد، بلكه جزو خوىوخلق انبیاست. رسول اكرم و ائمه اطهارعلیهمالسلام طبق آثار و روایات فراوان كه رسیده است، محبت و علاقه خود را به زن در كمال صراحت اظهار مىكردهاند و برعكس، روش كسانى را كه میل به رهبانیت پیدا مىكردند، سخت تقبیح مىنمودند.»
از آنجا که خداوند متعال، غرایز را برای تأمین هدفهایی در راستای رشد فردی و اجتماعی انسان در وجودش نهاده است، برای ارضای هرکدام نیز رهنمودهایی کرده است. طغیان هریک از این غریزهها یا افراط و تفریط در ارضای آنها، نهتنها مانع دستیابی به اهداف خلقت میشود، بلکه موجب عذاب الهی در دنیا و آخرت خواهد شد.
خدا در قرآن کریم میفرماید: «و زنا نمىكنند و هركس چنین كند، مجازات سختى خواهد دید، عذابش در قیامت دوچندان میشود و تا ابد با خوارى در آن میماند.» (سوره فرقان، آیههای 68 و 69)
همچنین کسانی که از غیر راه شرعی، ارضای غریزه جنسی میکنند، متجاوز نامیده میشوند؛ «و آنها كه دامان خود را (از آلوده شدن به بىعفتى) حفظ مىكنند، تنها آمیزش جنسى با همسران و كنیزانشان دارند، در بهرهگیرى از آنها ملامت نمىشوند و كسانى كه غیر از این طریق را طلب كنند، تجاوزگرند.» (سوره مؤمنون، آیههای 5 تا 7)
در قرآن، کتاب فطرت و زندگی، آیههایی درباره آثار استفاده درست و صحیح از غریزه جنسی بیان شده است که با دقت و تدبر در آنها و قیاسشان با مکاتب مادی، به کاملتر بودن دستورات اسلام پی میبریم.
با تدبر در آیات الهی میتوان این نکتهها را پیرامون روابط جنسی یافت:
۱. تمتع و لذت؛
۲. زمان اختصاصی؛
۳. مایه آرامش؛
۴. لباس همسران؛
۵. ثواب اخروی.
1. تمتع و لذت
«و زنانى را كه متعه مىكنید، واجب است مهر آنها را بپردازید.» (سوره نساء، آیه ۲۴)
در این آیه خدای متعال کلمه «تمتع» را بیان کرده است. این کلمه در کتابهای لغت به معنای «بهرهگیری و انتفاع» است و این بهرهگیری، همان لذت جنسی است. امام صادق درباره این لذت فرمودهاند: «برای مردم در دنیا و آخرت، هیچ لذتی بالاتر از همبستری با زنان نیست.»
سپس فرمودند: «اهل بهشت با چیزی بیشتر از نکاح؛ چه از طعام و شراب، لذت نمیبرند.»
خدای متعال خلقت زوج (همسر) را از نشانههای خود، و آن را مایه سود و نفع همسران بیان میکند؛ «و از نشانههاى او اینكه همسرانى (زوج) از جنس خودتان به نفع و سود شما آفرید.» (سوره روم، آیه 21)
پیامبر اسلام لذت خود را از دنیا در بهرهگیری از زنان میداند، آنجا که میفرماید: «روشنی چشم من در نماز، و لذت من در دنیا، زنان و گُلهایم حسن و حسین(ع) میباشند.»
«مارابل مورگان» در کتاب «زن کامل»، لذت جنسی را اینگونه بیان میکند: «از نظر فیزیکی، نقطه اوج رابطه جنسی بزرگترین لذت و عظیمترین آرامش در روی زمین است. بسیاری از پزشکان تحقیق کردهاند که اوج این موقعیت، بدن انسان را دوباره زنده و احیا میکند و سلامتی فیزیکی را بهدنبال دارد. چه زمانی عالیتر از این؟ هر دوی آنها احساس میکنند که خواستهشان ارضا و برآورده شده است.»
2. زمان اختصاصی
قرآن برای بهرهگیری همسران از یکدیگر زمان اختصاصی قائل است که در این وقت خصوصی، هیچیک از افراد خانواده نباید بدون اجازه وارد نشوند؛ حتی کودکان (برای حفظ بهداشت جنسی کودک).
«اى كسانى كه ایمان آوردهاید، بردگان شما و کسانی از شما كه به سن بلوغ نرسیدهاند، باید در سه وقت از شما اجازه بگیرند: پیش از نماز صبح و هنگام ظهر كه لباسهاى (معمولى) خود را بیرون مىآورید و بعد از نماز عشا. این سه وقت خصوصى براى شماست، امّا بعد از این سه وقت، گناهى بر شما و بر آنان نیست (كه بدون اذن وارد شوند) و بر گرد یكدیگر بگردید. اینگونه خداوند آیات را براى شما بیان مىكند و خداوند دانا و حكیم است.» (سوره نور، آیه ۵۸)
در آیه بعدی به اجازه گرفتن فرزندان بالغ در اوقات خصوصی والدین اشاره شده است؛ «و هنگامى كه کودکان شما به سنّ بلوغ رسیدند، باید همانند کسانی كه پیش از آنان اجازه مىگرفتند، اجازه بگیرند. اینچنین خداوند آیاتش را براى شما بیان مىكند و خدا دانا و حكیم است.» (سوره نور، آیه ۵9)
والدین به این اوقات خصوصی نیاز دارند؛ زیرا وجود این اوقات در افزایش محبت به یکدیگر، کسب آرامش و تحیکم زندگی، بسیار مؤثر است و نبود آن باعث تزلزل و ازهمپاشدگی زندگی زناشوئی میشود.
شاید این سؤال در ذهن نقش ببندد که چرا خدای متعال و حکیم در آیه دوم، اجازه گرفتن فرزند بالغ در این اوقات را تذکر داده است؟ آیا خود والدین به این نکته ساده آگاهی ندارند؟
شاید بتوان در پاسخ گفت، هدف از این تذکر، اهمیت و ارزش داشتن وقت خصوصی والدین است، بهگونهای که حتی سالها پس از ازدواج که فرزند نیز بالغ شده است، باز هم والدین نیازمند به اوقات خصوصی میباشند.
از این آیهها چند نکته بهدست میآید. نخست، تشویق و ترغیب زن و شوهر به داشتن زمانهایی خصوصی در روز تا به آرامش برسند و برای بندگی خدا نیرو کسب کنند؛ دوم اینکه از حضور دیگران؛ چه بزرگ و چه کوچک در زمان خصوصی جلوگیری شود و آنها بدون اجازه وارد نشوند؛ سوم اینکه اعضای خانواده در غیر از این اوقات خصوصی، روابطی گرم، صمیمی و خودمانی داشته و در کنار یکدیگر باشند.
امام صادق این سه وقت را بهعنوان «غرّه، خلوه» (سهو، خلوت) که دیگران برای ورود در این زمانها باید اجازه بگیرند بیان میکنند و میفرمایند: «کنیزان و کسانی که بالغ نشدهاند، در سه زمان، همانگونه که خدای عزوجل شما را امر کرده است، باید برای ورود اجازه بگیرند. همچنین خادمت که بالغ شده است، اگر در سه وقت از عورات، داخل شود؛ هرچند خانهاش در خانه شما باشد، باید اجازه بگیرد. این سه وقت عبارتند از: بعد از عشا که عتمه (ثلث شب) نامیده میشود، هنگام صبح و در بعدازظهر که لباسهایتان را خارج میکنید. به تحقیق که خدا امر کرده است، این سه وقت را در خلوت و سهو باشید.»
امر خدا به خلوت کردن در این سه وقت، بیانگر توجه به این نیاز فطری است. بهعبارتدیگر ارضای این نیاز از اعماق درون انسان برخواسته است. شاید برخی که از عمق تعالیم انسانساز اسلام اطلاع کامل ندارند، داشتن این سه وقت خصوصی را با معنویت انسان مغایر بدانند و با نگاه سبک و تحقیرآمیز به آن بنگرند؛ درحالیکه همانگونه که دیدید، در نگاه قرآن و معصومینعلیهمالسلام این اوقات برای جلوگیری از فساد، آماده شدن برای بندگی خدا و انجام وظایف فردی و اجتماعی، از معنویت و جایگاه خاصی برخوردارند و ارضای این غریزه از راه شرعی و درست، ثواب بزرگی دارد که باعث رشد و ارتقای معنوی مؤمن میشود. همچنین خداوند در قرآن، یکی از نعمتهای بهشت را داشتن همسران زیبا میداند.
باید به این نکته بنیادی توجه داشت که اسلام ارضای غرایز از راه غیرمشروع را منع کرده و به راه مشروع، تشویق کرده است و کسانی را که رهبانیت اختیار کردهاند و از نعمتهای الهی بهطور عاقلانه و شرعی بهره نمیبرند، سرزنش کرده است.
«اى كسانى كه ایمان آوردهاید، طیّبات را كه خداوند براى شما حلال كرده است، حرام نكنید و از حدّ، تجاوز نکنید؛ زیرا خداوند متجاوزان را دوست ندارد.» (سوره مائده، آیه ۸۷)
«طیّبات را براى آنها حلال مىشمرَد و ناپاكیها را تحریم مىكند.» (سوره اعراف، آیه ۵۷)
3. مایه آرامش
قرآن در علت خلقت زوج (همسر) فرموده است: «از نشانههای او این است که همسرانی (جفتهایی) از جنس خودتان برای شما آفرید تا در کنار آنان آرامش گیرید و بین شما (زن و شوهر) مودّت و رحمت قرار داد. در این، نشانههایی است برای گروهی که تفکر میکنند.» (سوره روم، آیه ۲۱)
در این آیه علت خلقت زوج (همسر) کسب آرامش و جلب مودت و رحمت بیان شده است، ولی در آیه ۱۸۷ سوره اعراف ضمن بیان علت خلقت همسر، این آرامش را در همبستری با زوج (فَلَمَّا تَغَشَّئهَا) عنوان کرده است.
«هُوَ الَّذِى خَلَقَكُم مِّن نَّفْسٍ وَاحِدَةٍ وَ جَعَلَ مِنهَْا زَوْجَهَا لِیَسْكُنَ إِلَیهَْا فَلَمَّا تَغَشَّئهَا حَمَلَتْ حَمْلاً خَفِیفًا فَمَرَّتْ بِهِ؛ او خدایى است كه (همه) شما را از یك فرد آفرید و همسرش را نیز از جنس او قرار داد تا در كنارش بیاساید. سپس هنگامى كه با او آمیزش كرد، حملى سبك برداشت.»
انسان هنگام کار و زندگی روزمره دچار خستگی روحی و جسمی میشود، به همین خاطر نیازمند تجدید قوا است. همانگونه که غذا، آب و خواب موجب تمدید نیرو میشوند، غریزه جنسی نیز از غرایزی است که خالق برای کسب آرامش در وجود زن و مرد قرار داده است.
امام سجاد در «رساله حقوق» خود، زن را اینگونه معرفی کرده است: «اما حق همسرت این است كه بدانى، بهراستى خداوند او را مایه آرامش و آسایش و همدم و پرستار تو قرار داده و بایسته است كه هریك از شما [زن و شوهر] بهسبب همسرش خداى را سپاس دارد و بداند كه این ارزانى خدا بر اوست.»
«باربارا پیز» در کتاب «آنچه زنان و مردان نمیدانند» آثار سازنده روحی و جسمی ارضای کامل جنسی را اینگونه بیان میکند: «دلایلی مستدل وجود دارد که ارتباط جنسی برای سلامتی مفید است. این رابطه میزان تستوسترون را بالا میبرد و بهواسطه آن استخوان و ماهیچهها قوی میشوند و تأمین کلسترول مفید تضمین میگردد. محقق مسائل جنسی، خانم دکتر «بوِرلی وابیل» میگوید: «حین رابطه جنسی، اندورفین که ماده طبیعی ضد درد در بدن است، ترشح میشود و تأثیر خوبی بر سردرد، سرگیجه و آرتروز دارد.»
کمی پیش از اوج لذت جنسی، هورمون DHEA (دی هیدروپنیدرسترون) ترشح میشود که ادراک را تقویت میکند، سیستم ایمنی بدن را قوی میسازد، از ایجاد تومور جلوگیری [کرده] و به استخوانسازی کمک میکند. در این هنگام مقدار زیادی اُکسیتوسین در بدن زن آزاد میشود؛ یعنی هورمونی که نیاز به آرامش و نزدیکی را باعث میشود.
دکتر «هارولد بلومفیلد» در کتابش، «قدرت پنجم»، توضیح میدهد که استروژن تا چه حد به استحکام استخوان و فعالیت بهتر گردش خون کمک میکند. هورمونها از قلب محافظت میکنند و بر طول عمر میافزایند، به همین خاطر ارتباط جنسی بیشتر به معنی طول عمر بیشتر و اضطراب کمتر است.»
عدم ارضای نیازهای جنسی، عامل دیگری برای اختلاف زن و شوهر است. بیتوجه به نیازهای جنسی یکدیگر که به ناتوانی، بیمیلی یا سردمزاجی فرد مربوط میشود، با لطمه به روابط زن و شوهر، افراد را دچار عصبانیت و دلسردی از همسر و زندگی میکند و رفتهرفته موجب بروز رفتارهای پرخاشگرانه و در نهایت افسردگی میشود.
4. لباس همسران
«آمیزش جنسى با همسرانتان در شبِ روزهایى كه روزه مىگیرید، حلال است. آنها لباس شما هستند و شما لباس آنها (هر دو زینت هم و سبب حفظ یكدیگرید).» (سوره بقره، آیه ۱۸۷)
در این آیه، خدا ضمن نَسخ حُکم حُرمت همبستری در ماه رمضان، جواز آن را در شبهای این ماه صادر میکند و سپس زیباترین و لطیفترین تشبیه را برای ارتباط زن و شوهر بیان میکند؛ «هُنَّ لِبَاسٌ لَّكُمْ وَ أَنتُمْ لِبَاسٌ لَّهُنَّ»؛ اینکه زن و مرد لباس یکدیگرند.
مفسر بزرگ، آیتالله «جوادی آملی» در تفسیر خود، برای این تعبیر زیبای قرآن خواصی به این شرح بیان کردهاند:
۱. لباس مانع از آسیب است. ازدواج هرچند اطفای غریزه را به همراه دارد، لیکن صبغه ملکوتی آن صیانت از گناه و حِراست از نگاه آلوده است.
۲. لباس، عیوب انسان را میپوشاند، آبرو را حفظ میکند. زن و شوهر نیز باید عیوب هم را بپوشانند و آبروی اجتماعی یکدیگر را حفظ کنند.
۳. لباس، انسان را از گرما و سرما و... حفظ میکند. زوجین نیز باید در حوادث تلخ و شیرین و گرم و سرد زندگی، موجبات دلگرمی هم را فراهم کنند.
۴. میان لباس و کسی که آن را پوشیده، رابطهای تنگاتنگ و صمیمی است که بیگانه میان آن دو راه ندارد. رابطه زوجین نیز باید چنین باشد تا بیگانهای به درون زندگی آنان راه نیابد که به اسرارشان پی برده، احیاناً فتنهگری کند.
۵. اعضای بدن با لباس در تماس است و لباس از تماس مستقیم آنها با بیرون ممانعت میکند.
۶. لباس مایه آرامش انسان است. زن و شوهر نیز موجب آرامش یکدیگرند. قرآن از شب هم به «لباس» تعبیر کرده است؛ «وَ جَعَلْنَا الَّیْلَ لِبَاسًا» (سوره نبأ، آیه ۱۰) و هم به سکونت و آرامش؛ «هُوَ الَّذِى جَعَلَ لَكُمُ الَّیْلَ لِتَسْكُنُواْ فِیه» (سوره یونس، آیه ۶۷) این دو تعبیر درباره زوجین نیز آمده است.
۷. لباس آرایه انسان است و به وی زینت میبخشد. زن و شوهر نیز باید زینت یکدیگر باشند. زن و شوهر کنار هم موقعیتی در خانواده و اجتماع پیدا میکنند که در گذشته آن را نداشتهاند، ازاینرو با آنها با احترام بیشتری برخورد میشود.
در این آیه پس از بیان رابطه جنسی زن و شوهر، خدای متعال لباس بودن این دو را مطرح میکند. بهعبارتدیگر میتوان از سیاق آیه نتیجه گرفت که از آثار مؤثر و مثبت برقراری روابط جنسی، لباس یکدیگر بودن است و تمام خواص مطرحشده برای لباس، بر اثر ارتباط جنسی درست و صحیح زن و شوهر بر آنها نیز حاکم میشود.
درضمن عدم ارضای جنسی موجب آسیبهای فراوان فردی و اجتماعی میشود. «سالاریفر» در کتاب «خانواده در نگرش اسلام و روانشناسی» از کتاب «آسیبهای اجتماعی ستیزههای خانواده طلاق» در مورد آثار سوء عدم ارضای جنسی در زندگی زناشوئی نقل میکند: «عدم ارضای نیازهای جنسی، عامل دیگری برای اختلاف زن و شوهر است. عدم توجه به نیازهای جنسی یکدیگر که به ناتوانی، بیمیلی یا سردمزاجی فرد مربوط میشود، با لطمه به روابط زن و شوهر، افراد را دچار عصبانیت و دلسردی نسبتبه همسر و زندگی می کند و بهتدریج موجب بروز رفتارهای پرخاشگرانه و در نهایت افسردگی میشود. مشکلترین وضعیت برای افرادی است که همسرشان دچار سردمزاجی، بیمیلی جنسی یا نوعی اختلال جنسی است. این افراد با توجه به ممنوعیتها و شرایط اجتماعی، اقتصادی و خانواده، وابستگی به فرزندان و نگرانی نسبتبه آینده، بهناچار شرایط را با فشار تحمل میکنند. گاه ایرادگیری از هم، نارضایتی از زندگی، قهرهای طولانیمدت، کوبیدن یکدیگر، تهدید به جدایی، ابراز خستگی و تمارض، از عوارض بر آورده نشدن نیازهای جنسی زن و شوهر است.»
5. ثواب اخروی
«زنان شما محل بذرافشانى شما هستند؛ پس هر زمان كه بخواهید، مىتوانید با آنها آمیزش كنید و اثر نیكى براى خود، از پیش بفرستید و از خدا بپرهیزید و بدانید او را ملاقات خواهید كرد و به مؤمنان بشارت ده.» (سوره بقره، آیه ۲۲۳)
علامه طباطبائی در «تفسیر المیزان»، ذیل آیه «وَ قَدِّمُواْ لِأَنفُسِكمُ» افزون بر فرزند صالح، بر پیش فرستادن عمل صالح تأکید کرده و بیان میکند: «بیانى كه از نظر خواننده گذشت، این احتمال را تأیید مىكند كه مراد از تقدیم براى خود از پیش، فرستادن اعمال صالح است براى روز قیامت، همچنان كه در جایى دیگر فرموده: «یَوْمَ یَنْظُرُ الْمَرْءُ ما قَدَّمَتْ یَداهُ؛ روزى كه هركسى به تماشاى آنچه از پیش فرستاده مىایستد.» (سوره نبأ، آیه ۴0) و نیز فرموده: «وَ ما تُقَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ مِنْ خَیْرٍ تَجِدُوهُ عِنْدَ اللَّهِ هُوَ خَیْراً وَ أَعْظَمَ أَجْراً؛ و آنچه را از پیش براى خود فرستادید، نزد خدایش مىیابید كه اگر خیر بود، خیرتر شده و اجرى عظیم دارد.» (سوره مزمل، آیه ۲۰)
پس جمله «وَ قَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّكُمْ مُلاقُوهُ؛ از پیش براى خود بفرستید و از خدا بترسید و بدانید كه روزى آنچه را كردهاید خواهید دید.» از نظر سیاق نظیر آیه «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ لْتَنْظُرْ نَفْسٌ ما قَدَّمَتْ لِغَدٍ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبِیرٌ بِما تَعْمَلُونَ؛ اى كسانى كه ایمان آوردهاید، از خدا بترسید و هر فردى نگران عملى باشد كه براى فردا از پیش مىفرستد و از خدا بترسید كه خدا به آنچه مىكنید، باخبر است.» (سوره حشر، آیه ۱۸) مىباشد.»
در این آیه منظور از فرستادن عمل خیر، نخست، «فرزند صالح» است که با انجام کارهای خیر موجب رشد روحی والدین در زمان حیات و پس از مرگ آنها خواهد شد، ولی افزون بر این با توجه به مطالب علامه طباطبائی، بهخوبی میتوان نتیجه ثواب و اجر اخروی نیز گرفت.
دین اسلام به این روابط با دید مثبت نگاه میکند و حتی به آن رنگ معنوی و عبادی میدهد. اولیای دین در موارد فراوانی از پاداش اخروی برای روابط جنسی سخن میگفتند که تعجب افراد را برمیانگیخت. اولیای دینعلیهمالسلام با معادلسازی پاداش روابط جنسی با برخی تکالیف دینی دشوار مانند جهاد، ریزش گناهان و پاک شدن افراد، بهدنبال ایجاد نگرش مثبت دینی به این رفتار زن و مرد بودند.
این امر باعث میشود که آنان احساس مثبتی به این روابط داشته باشند و نشاط و لذت بیشتری برایشان حاصل شود. تقویت این نگرش، مانع بروز احساس گناه در زن و مرد در اثر روابط جنسی میشود.
برای نمونه به بیان برخی از این احادیث میپردازیم.
امام صادق فرمودند: «پیامبر وارد خانه امسلمه شد و بوی خوشی را استشمام کرد. فرمود: آیا خانم حولاء آمده است؟ گفتند: او اینجاست و از شوهرش شکایت دارد. پس حولاء بیرون آمد و گفت: پدر و مادرم فدای شما شود، شوهرم از من اعراض میکند و به من توجهی ندارد. پس پیامبر فرمود: برایش بیشتر به خودت برس. گفت: من بهترین عطرها را استفاده میکنم و باز به من توجه ندارد. فرمود: شاید نمیدانند با رو کردن به تو چه ثوابی برایش است. پرسید: با روی نمودن به من چه ثوابی برای اوست؟ پیامبر فرمود: وقتی به تو نزدیک میشود، دو ملک او را احاطه میکنند و او مانند کسی است که در راه خدا شمشیر میزند. پس وقتی نزدیکی میکند، گناهانش میریزد مانند ریزش برگ درختان. پس وقتی غسل میکند، از تمام گناهان پاک میشود.»
«أَبِیعَبْدِاللَّهِ قَالَ: لَیْسَ شَیْءٌ تَحْضُرُهُ الْمَلَائِكَةُ إِلَّا الرِّهَانُ وَ مُلَاعَبَةُ الرَّجُلِ أَهْلَهُ؛
امام صادق فرمود: ملائکه حاضر نمیشوند؛ مگر در مسابقه اسبدوانی و وقتی مرد با همسرش ملاعبه و بازی میکند.»
«قَالَ رَسُولُ اللَّهِ: ارْمُوا وَ ارْكَبُوا وَ أَنْ تَرْمُوا أَحَبُّ إِلَیَّ مِنْ أَنْ تَرْكَبُوا ثُمَّ قَالَ كُلُّ لَهْوِ الْمُؤْمِنِ بَاطِلٌ إِلَّا فِی ثَلَاثٍ فِی تَأْدِیبِهِ الْفَرَسَ وَ رَمْیِهِ عَنِ الْقَوْسِ وَ مُلَاعَبَتِهِ امْرَأَتَهُ فَإ ِنَّهُنَّ حَقّ؛
پیامبر اسلام فرمود: تیراندازی و اسبسواری کنید. تیراندازی نزد من از اسبسواری محبوبتر است. سپس فرمود: هر کار لهو مؤمن باطل است مگر در سه کار؛ تأدیب اسب، و رها کردن تیر از کمان، و ملاعبه و بازی با همسرش. پس اینها حق میباشند.»
منابع
1. قرآن
2. «اصول کافی»، ج 5.
3. «وسائل الشیعه»، ج 20.
4. «تحف العقول».
5. پیز، باربارا و پیز، آلن، «آنچه زنان و مردان نمیدانند».
6. جوادی آملی، عبدالله، «تفسیر تسنیم»، ج 9.
7. سالاریفر، «خانواده در نگرش اسلام و روانشناسی».
8. طباطبائی، محمدحسین، «تفسیر المیزان»، ج 2.
9. مطهری، مرتضی، «مجموعه آثار»، ج 19.
10. مورگان، مارابل، «زن کامل».
نظرات شما عزیزان:
تبادل
لینک هوشمند